Jezuicka Kaplica Adoracji

By Published On: 12 listopada 2014Categories: Architektura1430 words8 min read

W październiku 2004 r. Jan Paweł II ogłosił w całym Kościele Rok Eucharystyczny. W Liście apostolskim Mane Nobiscum Domine (Zostań z nami, Panie) Ojciec Święty zachęca wiernych: Niech Rok Eucharystii będzie dla wszystkich cenną okazją do uświadomienia sobie na nowo tego, jak niezrównany skarb Chrystus powierzył swemu Kościołowi. Niech pobudza do celebrowania jej w sposób żywszy, i bardziej świadomy, a z tego niech wypływa życie chrześcijańskie przemienione miłością (nr 29).

Od niemal pół wieku Bazylika Serca Jezusowego w Krakowie jest miejscem, w którym nieustannie adorowany jest Chrystus Eucharystyczny. Jest to możliwe dzięki temu, że pod koniec lat 50. zrodziła się idea i powstał projekt uzupełnienia bazyliki o kaplicę wieczystej adoracji.

Kaplicę Adoracji Najświętszego Sakramentu zaprojektowali architekci: Lubosław Dormus (1934-1963) i Wojciech Pietraszewski (1931-1982) oraz malarz Jerzy Świecimski (ur. w 1927 r.). Na Kaplicę Adoracji zaadaptowano skład kościelny położony w narożniku świątynnym pomiędzy zakrystią a prezbiterium. W tym celu przebito istniejącą wnękę i zlikwidowano ołtarz św. Małgorzaty Marii Alacoque, aby móc uzyskać wejście do kaplicy. Wyburzono również dwubiegunowe schody, znajdujące się w suterenie pod przyszłą kaplicą. Od strony artystyczno-sakralnej projekt był konsultowany ze znawcą sztuki, ks. prof. estetyki Janem Popielem SJ. Wydatki poniesione na ten cel w dużej części pokryła broszura ks. Józefa Raby SJ pt. Dziesięć minut o Bożym Sercu. Prace architektoniczne trwały krótko, bo zaledwie rok. Ukończoną kaplicę poświęcił 29 X 1960 roku ówczesny biskup sufragan krakowski Karol Wojtyła.

Kaplica Adoracji jest usytuowana na przedłużeniu prawej nawy. Jej wnętrze jest nowoczesne, ciekawie zaprojektowane, a przy tym odznacza się pewną surowością. Na jej oszczędne wyposażenie składają się: ołtarz adoracyjny centralnie położony, tabernakulum, kurtyna ołtarzowa, krzyż, mensa i tron adoracyjny. Kurtynę ołtarzową stanowi żelbetonowa ścianka parawanowa, przypominająca wyglądem ekran, z lekkim półkolistym wklęśnięciem do wewnątrz oraz dobrze widocznym prześwitem górnym. W połowie jej wysokości umocowano tron eucharystyczny z czarnej, kutej, żelaznej blachy w kształcie jakby obłoku. Jest to abstrakcyjna metalowa forma, w której wycięciu umieszcza się monstrancję z Hostią. Za monstrancją znajduje się niewielki krzyż z pasyjką wykonaną z drutu, widoczny dopiero wtedy, gdy nie ma monstrancji. Specjalnie dla tego tronu twórcy kaplicy zaprojektowali odpowiednią w kształcie złocistą monstrancję. Ona to przy odpowiednim natężeniu światła dziennego i sztucznego rzuca specyficzny cień na ściankę ołtarzową, eksponując zarys krzyża oraz serca z promieniami. Cień ten przesuwa się wraz ze zmianą kąta padania światła.

Mensa ołtarzowa umocowana jest na kamiennej podstawie w kształcie graniastosłupa. Na niej stoi tabernakulum z kutego żelaza o surowym kształcie prostopadłościanu, z wyrazistym w zarysach i oszczędnym w liniach rysunkiem twarzy Chrystusa, wzorowanym na Całunie Turyńskim. Po obu stronach tabernakulum ustawiono symetrycznie świeczniki o charakterystycznej linii załamań. Sześć płonących świec podkreśla obecność żywego Jezusa w Eucharystii.

Po lewej stronie ołtarza stoi wysoki, czarny, drewniany krzyż sięgający sklepienia, a obok niego znajduje się metalowy świecznik z licznymi małymi lampkami zapalanymi przez wiernych (dodany w 2003 roku).

Na północnej ścianie kaplicy znajduje się rysunek polichromiczny autorstwa Jerzego Świecimskiego. To sgraffito przedstawia stojącą postać Jezusa, ukazującego swe przebite Serce, oraz klęczące symetrycznie obok Niego dwie postacie czcicieli Bożego Serca: świętą Małgorzatę Marię Alacoque i świętego Klaudiusza la Colombiere. Dekoracja malarska utrzymana jest w chłodnej szaroniebieskofioletowej barwie. Na ścianie południowej znajdują się dwa niewielkie okna z witrażami o wzorze geometryczno-abstrakcyjnym, wykonanymi według projektu Jerzego Świecimskiego w 1960 roku. Na umeblowanie kaplicy składa się kilka drewnianych ławek i klęczników. Przy przejściu z kaplicy do nawy południowej bazyliki umieszczono w roku 1963 kutą w żelazie bramę projektu Dormusa i Świecimskiego, wykonaną przez brata zakonnego Alojzego Spyrę SJ i Józefa Niemca.

W uroczystość Chrystusa Króla, w niedzielę 30 X 1960 r., podczas sumy celebrowanej przez bpa K. Wojtyłę, odczytano Breve papieża Jana XXIII, nadające kościołowi Serca Jezusa w Krakowie tytuł bazyliki mniejszej. Odczytano przy tym również dekret abpa E. Baziaka O zaprowadzeniu wieczystej adoracji Najświętszego Sakramentu w Bazylice Najświętszego Serca Pana Jezusa.

W ciągu swej 44-letniej historii kaplica była dwukrotnie odnawiana (1970 i 2002 r.). Podczas drugiej renowacji na jej ścianie południowej umieszczono duży, namalowany na płótnie obraz bł. o. Jana Beyzyma SJ w otoczeniu trędowatych malgaskich dzieci. Obraz sygnowany przez Zygfryda Kota SJ został wykonany na beatyfikację o. Beyzyma i odsłonięty podczas ogłaszania go błogosławionym przez papieża Jana Pawła II na krakowskich Błoniach w 2002 r. Duża barwna płaszczyzna obrazu umieszczona na niezbyt wielkiej ścianie narusza prostotę tego zharmonizowanego architektonicznie miejsca, jednak przy całej niedogodności swego umiejscowienia obraz szybko stał się obiektem kultu.

Kaplica Adoracyjna, jak każda kaplica eucharystyczna, stanowi przedłużenie wymiaru eucharystycznego Kościoła, a architektura jej wnętrza oraz plastyka powinny podkreślać znaczenie Eucharystii, ułatwiając indywidualną adorację. Adorujący Chrystusa zostają uświęceni poprzez Jego śmierć i zmartwychwstanie i stają się wraz ze świętymi współdziedzicami nieba.

Przestrzeń kościoła jest święta dzięki Ofierze Eucharystycznej, posłudze słowa oraz modlitwie zgromadzonych w świątyni wiernych. We współczesnym wnętrzu kościelnym istnieją odrębne strefy, które mają różne funkcje liturgiczne: ołtarz jako stół ofiarny do odprawiania Mszy świętej i tabernakulum jako miejsce przechowywania Wiatyku. Oddzielną strefą jest specjalnie zaaranżowana kaplica adoracji Najświętszego Sakramentu, np. w obrębie nawy bocznej, tak jak to jest w Bazylice Serca Jezusowego.

Eucharystia ożywia i uświęca Kościół nie tylko podczas Mszy świętej, ale także poza liturgią. Sam żywy i prawdziwy Chrystus stanowi rzeczywiste centrum przestrzeni kościoła. On pozostaje ze swymi uczniami ustawicznie we dnie i w nocy. On jest samym Życiem i pozostaje w budynku kościelnym w tabernakulum czy w kaplicy adoracji także po zakończeniu Mszy świętej, po rozesłaniu wiernych do domów. Jego obecność jest widoczna i wymowna szczególnie podczas wystawienia Go w monstrancji do adoracji.

Adoracja Najświętszego Sakramentu to przebywanie przed Nim, wyrażające cześć dla Chrystusa obecnego pod postaciami eucharystycznymi. Łączy się z tym pragnienie naśladowania Go poprzez ofiarowanie siebie Ojcu i zjednoczenie się z Nim w Komunii świętej.

We wspólnocie Kościoła jest miejsce na pobożność prywatną, na wyciszenie, kontemplację, adorację. Służy temu także ukształtowanie wnętrza świątyni w klimacie religijnym, mającym swą niepowtarzalność i nastrojowość w jej programie ikonograficznym. Przybytek Boga i ludzi ma służyć wiernym do modlitwy, ma inspirować ich do przemiany życia, do odrodzenia wewnętrznego człowieka oraz wspólnoty wierzących.

Obcowanie ze świętością Boga, przyjmowanie Go w Najświętszym Sakramencie, adorowanie Go powinny wzmacniać w nas świętość. Bóg ma wkraczać w naszą codzienność, a świątynia ma ułatwiać w różnych okolicznościach naszego życia spotkanie z Nim.

Osobna kaplica adoracji w świątyni jest przeznaczona specjalnie do pielęgnowania kultu eucharystycznego. Jest ona doskonałym miejscem do rozmyślań prywatnych, do częstego nawiedzenia Pana Jezusa w Eucharystii, czyli do adoracji Najświętszego Sakramentu. Przed Chrystusem wystawionym w Najświętszym Sakramencie odnajduje człowiek pokój i to nierzadko w sytuacjach, gdy krzyżują się jego plany życiowe. Milczenie, rozmowa serca z Bogiem, wpisane w sakralną dostojność, ułatwiają to. W namiocie Boga człowiek odnajduje Pana, Stwórcę i swego Uświęciciela. W Domu Bożym, w świątyni, Bóg jest nawet wtedy, gdy człowiek nie potrafi odczuć Jego obecności.

Jan Paweł II w encyklice Ecclesia de Eucharistiapisze:

Pięknie jest zatrzymać się z Nim i jak umiłowany Uczeń oprzeć głowę na Jego piersi (por. J 13,25), poczuć dotknięcie nieskończoną miłością Jego Serca. Jeżeli chrześcijaństwo ma się wyróżniać w naszych czasach przede wszystkim „sztuką modlitwy”, jak nie odczuwać odnowionej potrzeby dłuższego zatrzymania się przed Chrystusem obecnym w Najświętszym Sakramencie na duchowej rozmowie, na cichej adoracji w postawie pełnej miłości (nr 25).

UDOSTĘPNIJ